Między złudzeniem a rzeczywistością. Oblicze ideowe PZPR pod rządami Władysława Gomułki

Praca jest poświęcona sytuacji wewnętrznej PZPR i jej obrzeżom w okresie przywództwa Władysława Gomułki. Za jej zbiorowego bohatera uznać należy partyjne elity, zarówno kierownicze, jak i funkcjonujące w luźnym związku organizacyjnym (ale silniejszym ideowym) z ruchem komunistycznym. Autor konsekwentnie pokazuje skutki oddziaływania zasadniczego – w jego opinii – determinantu funkcjonowania partii w Polsce, jakim było poczucie społecznej izolacji, ukształtowane na podstawie doświadczeń lat 1944–1956, a także empi-rii czasów istnienia KPP. W książce ukazano dość precyzyjnie proces dezideologizacji PZPR, który po lekturze tej pracy rysuje się czytelnikowi jako proces wielopoziomowej i asymetrycznej czasowo atrofii, a nie np. rewolucyjnego zerwania, tudzież banalnej pragmatyzacji pod wpływem problemów w rządzeniu państwem.

Książka w przynajmniej kilku punktach jest bardzo inspirująca, obliguje do przemyśleń i chyba intencjonalnie pogłębia wątpliwości czytelnika. Autor interesująco pokazał rozwiązanie sporów wewnętrznych trawiących PZPR, w tym rozbieżności między środowiskami „popuławskimi”, raczej rewizjonistycznymi, a szukającymi bardziej zakorzenienia społecznego niż reform instytucjonalnych systemu nurtami „ponatolińskimi”. Praca, choć odnosząca się w tytule do komunizmu, z perspektywy np. historii społecznej stanowi element eksplikacji raczej dziejów polskiej inteligencji aniżeli jakiejkolwiek innej warstwy społecznej.

Fragment recenzji dr. hab. Rafała Chwedoruka, prof. UW