Odchodząc od wierzeń: analiza narracyjna dyskursu o apostazji

Apostazja jest pojęciem związanym z religią i oznacza formalne zerwanie więzi z daną wiarą. Osoba, która decyduje się na apostazję, rezygnuje z przynależności do swojego dotychczasowego wyznania lub wyrzeka się swoich przekonań religijnych. W Kościele rzymskokatolickim w Polsce apostazja oznacza złożenie w parafii zamieszkania pisemnego oświadczenie woli o rezygnacji z bycia członkiem/członkinią tej wspólnoty.                                                                       .

Wśród motywacji do apostazji można wyróżnić m.in.: zmianę przekonań, dezaprobatę wobec praktyk religijnych, krytykę dogmatów czy też osobiste doświadczenia. Apostazja może wiązać się z różnymi konsekwencjami społecznymi, kulturowymi i emocjonalnymi – w zależności od kontekstu kulturowego oraz indywidualnych okoliczności. W niektórych społecznościach apostazja jest traktowana jako kontrowersyjna, lub wręcz nieakceptowalna, a osoby opuszczające wspólnotę religijną muszą stawić czoła ostracyzmowi oraz wykluczeniu społecznemu.                

Prezentowana książka zawiera analizę narracyjną danych jakościowych w postaci wywiadów o autobiograficz­nej treści przeprowadzonych z 35 osobami (19 kobiet i 16 mężczyzn) w przedziale wiekowym 18–50+, któ­re podjęły decyzję o odejściu ze wspólnoty Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce i podzieliły się tą in­formacją na facebookowej grupie o nazwie „Apostazja 2020”, która w 2022 roku liczyła ponad 22 tysią­ce członków.                                                                               

Pozyskany w ten sposób materiał poddany zo­stał analizie mającej na uwadze aspekty związa­ne z tożsamością człowieka, w tym przede wszyst­kim z tożsamością religijną. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj mechanizm jej porzucania – to, jak osoby przedstawiają ten proces, jak go postrzegają, gdzie upatrują przyczyn tej de­cyzji oraz jaki ma ona wpływ na ich życie. W przy­padku narracji tożsamościowej ważne jest również poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, w jaki spo­sób osoby biorące udział w badaniu poradziły sobie ze zmianą, na ile jest ona bolesna dla nich, a w ja­kim stopniu stanowi dowód na emancypację, detra­dycjonalizację czy refleksyjne spojrzenie na swoje życie oraz kulturę.