Prezentowana praca przedstawia dzieje 41 gmin żydowskich działających na pograniczu Wielkopolski, Mazowsza i Pomorza w okresie istnienia II Rzeczypospolitej. Opisuje także ich likwidację w latach 1939-1942. Na terenach tych, począwszy od XIX wieku, ścierały się wpływy kultury typowej dla zasymilowanych Żydów niemieckich z mentalnością małomiasteczkowych, wscho- dnioeuropejskich sztetlech. W czasie II wojny światowej pogranicze stało się obszarem ludobójczego eksperymentu. Wyniesione doświadczenia posłużyły w udoskonaleniu niemieckiej polityki Zagłady Żydów.