Umiejętność ochronienia własnych granic jest jednym z fundamentów istnienia państwa. Bez tej zdolności nie ma mowy o stabilizacji, rozwoju czy poczuciu bezpieczeństwa gwarantujących spokojną egzystencję narodu w świecie pełnym zagrożeń. Każdy kraj traktuje zatem sprawy obronności jako priorytet starając się zapewnić wewnętrzną i zewnętrzą ochronę. Czyni to poprzez optymalizację systemów obronności i bezpieczeństwa. Istnieje wiele ogniw tych układów, które przenikając się wzajemnie i uzupełniając tworzą swoisty monolit bezpieczeństwa narodowego. Przedmiotem zainteresowania niniejszej monografii jest jedno z nich - samorząd terytorialny, który pośród wielu administracyjnych zadań uczestniczy również w kształtowaniu systemu obronności Polski. Różne aspekty owego zaangażowania zostaną odkryte w następujących po sobie wykładach zamieszczonych w niniejszej monografii. Kolejne rozważania, choć odmienne w swej materii łączy zaś wspólny cel, którym jest dokonanie oceny uwarunkowań funkcjonowania samorządów w stanie pokoju, kryzysu i wojny.