W warunkach współczesnych przemian cywilizacyjnych Europy, z jednej strony zorientowanych na unifikację fundamentalnych wartości społeczno-politycznych, z drugiej zaś, jednocześnie eksponujących potrzebę pielęgnowania dziedzictwa przyszłości, co ma na celu urzeczywistnianie idei „jedności poprzez różnorodność" wyjątkowe zjawisko i wartość polityczną stanowi dziedzictwo przeszłości słowiańskiej 1. Jest ono współcześnie postrzegane dychotomicznie, z jednej strony przypomina się w kontekście historycznym istnienie wspólnoty kulturowej narodów słowiańskich, wskazuje się na jej cechy charakterystyczne, drogi i meandry rozwoju i przemian, z drugiej zaś, pomija się - swoiście zapomina się - o współczesnym jej rezonansie społeczno-politycznym, istotnym z punktu widzenia kształtowania się nowego ładu europejskiego.

Celem niniejszego studium jest zaprezentowanie przewartościowującego, systemowego oglądu dziedzictwa przeszłości słowiańskiej na tle specyfiki cywilizacji europejskiej. Hipotezą badawczą w poznaniu jest twierdzenie, że dziedzictwo przeszłości słowiańskiej ma silne odbicie w teraźniejszości; wyraźnie odbija się ono w kulturze politycznej narodów słowiańskich, a w tym Polaków; silnie wyraża się to w sferze zachowań, postaw, wartości; przy czym narody te zarówno dają, z jednej strony, wyraz otwartości na wartości cywilizacji zachodnioeuropejskich, z drugiej zaś, wyrażają tendencje izolacyjne i generujące potrzebę eksponowania swej odrębności.