Fryderyk Nietzsche i światopogląd ironiczny w ślubie Witolda Gombrowicza
978-83-7441-900-0/Piotr Dziewoński/2008/96Książka Piotra Dziewońskiego bardzo mi się podoba, gdyż dotyka tematów drogich Gombrowiczowi. Nietzsche jest silnie obecny w jego dziele i myśli, dlatego próba, by oświetlić myśl Gombrowicza filozofią Nietzschego, jest niezwykle trafna. Część poświęcona Narodzinom tragedii podoba mi się szczególnie. Podobnie jak ironia i aspekt dionizyjski, tak obecne w życiu, a leżące u źródła Gombrowiczowskiej koncepcji formy i gry. Musze przyznać, że dionizyjskość, jaką Piotr Dziewoński dostrzegł w Ślubie, była dla mnie prawdziwym odkryciem w tym kontekście. Mam nadzieję, że ta praca wywoła prawdziwą dyskusję albo przynajmniej wzbudzi zainteresowanie innych polskich gombrowiczologów; refleksja zawarta w tej książce na to zasługuje.
Ślub Gombrowicza, będąc bodaj najwspanialszym dramatem XX wieku obok Wesela Wyspiańskiego, jest jednocześnie jednym z utworów najbardziej skomplikowanych i trudnych do interpretacji. Nic przeto nie ma w tym dziwnego, że do interpretacji zachęca czy wręcz prowokuje. Lista prac mądrych, ważnych i głębokich o tym niezwykle oryginalnym dziele jest długa; nieustannie powstają nowe. Na tę listę wpisuje się z powodzeniem niewielka rozmiarami praca młodego autora, Piotra Dziewońskiego, łączącego kompetencje teatrologa i historyka literatury. Autorowi udało się znaleźć nowy punkt widzenia, który umożliwia poszerzenie perspektywy w spojrzeniu na wielki dramat, a także poszerza znacznie problematykę. Dwa główne rejony zainteresowań badacza ujawnione zostały dobitnie w tytule. Jest rzeczą wiadomą, że Gombrowicz przez całe swoje twórcze życie fascynował się filozofią Nietzschego i odwoływał się w swych utworach do jego pism na różne sposoby. Pan Dziewoński w sposób dociekliwy pokazuje, jak ta strefa Nietzscheańska realizuje się w Ślubie, jakie zyskuje kształty, jak się wyraża w ogólnej konstrukcji dramatu i jak przenika do wypowiedzi bohaterów. Rozważania jego są subtelne, w pełni kompetentne i przekonujące. Wiadomo również, że ironia to zjawisko szczególnie Gombrowiczowi bliskie. Zasługą pracy jest to, że pokazuje, w jaki sposób w dramacie poetyka ironiczna współistnieje z odwołaniami do niemieckiego filozofa.