Rok 1917 w Rosji. Carat-rewolucja-nowa rzeczywistość. Szkice i studia

Rok 1917 w Rosji to okres burzy dziejowej. Na zgliszczach caratu wyłaniać się zaczął nowy, nieznany dotąd ład. Dla jednych był to czas złowrogi i tragiczny, dla innych czas nadziei i wiary w lepsze jutro. Widniejące na bolszewickich sztandarach hasła pokoju, chleba i samostanowienia narodów stanowiły pożywkę dla wygłodniałych i zmęczonych wojną mas społecznych. Egalitaryzm, idee społeczeństwa sprawiedliwego i bezklasowego uwiodły z kolei wielu przedstawicieli intelektualnych elit Zachodu. Wdrażany przez Lenina i jego towarzyszy eksperyment nie przyniósł ulgi dotkniętemu przez wojenny koszmar społeczeństwu. Jak trafnie zauważył w jednej ze swych prac Andrzej Walicki – dokonana przez Lenina „intelektualna kastracja” marksizmu i leninowska praktyka państwowo-twórcza sprowadziła Rosję na całkowicie odmienne od deklarowanych tory rozwoju. Ortodoksyjny fanatyzm przerodził się w zbrodniczy reżim, za pomocą którego bezlitośnie utrwalano marsz do symbolicznego „Królestwa wolności”. (...)                                                  

Dziś, po 100 latach, które upłynęły od symbolicznego szturmu na Pałac Zimowy w Piotrogrodzie, już bez splendoru i fajerwerków charakterystycznych dla minionych jubileuszy nadeszła ponownie możliwość rzetelnej naukowej debaty na temat przyczyn i konsekwencji jednego z najważniejszych wydarzeń historycznych XX wieku. Czy dziś pamiętamy o rewolucji 1917 roku? Co o niej wiemy i jak ją postrzegamy? Co odziedziczyliśmy? Czy przyniosła jedynie zniszczenie, czy też dobrodziejstwa? (...) Niezależnie od różnic interpretacyjnych, abstrahując od kwestii, czy październik 1917 roku nazwiemy rewolucją, czy przewrotem, bez wątpienia to, co nastąpiło już po październiku, miało atrybuty rewolucji. Przejęcie władzy przez Lenina zapoczątkowało bowiem wielopłaszczyznową, iście rewolucyjną modernizację Rosji. Rozpoczął się proces, który burzył i tworzył zarazem, wolta zaś objęła szeroko pojętą rosyjską kulturę, stosunki społeczne, ekonomiczne i porządek polityczno-prawny.